Ο Μένης Κουμανταρέας γεννήθηκε το 1931 στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Πρότυπο Λύκειο Αθηνών Κάρολος Μπερζάν και φοίτησε για σύντομο χρονικό διάστημα στη Νομική και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Εργάστηκε σε ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρείες ως το 1981 και ασχολήθηκε για λίγο με τη δημοσιογραφία. Κατά διαστήματα έζησε στο Λονδίνο (1948), στο Βερολίνο (1970), με υποτροφία της DAAD, ενώ έκανε σειρά ομιλιών σε πανεπιστήμια της Φινλανδίας (1984).
Έπειτα από τέσσερις δίκες, το 1969 απαλλάχτηκε από την κατηγορία «περί ασέμνου δημοσιεύματος», που του είχε απαγγελθεί από το στρατιωτικό καθεστώς για το βιβλίο του Το αρμένισμα. Το 1970 συμμετείχε στην αντιδικτατορική έκδοση Δεκαοχτώ κείμενα.
Ήταν ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, πρόεδρος της εταιρείας θεάτρου Σκηνή και Νέα Σκηνή του Λ. Βογιατζή, μέλος του Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, της ΚΟΕΜ του Στ. Ξαρχάκου και του Συμβουλίου των Φίλων της Ορχήστρας των Χρωμάτων.
Βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τα έργα του Το αρμένισμα (1967) και Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω (1997), με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για τα έργα του Βιοτεχνία υαλικών (1976) και Δυο φορές Έλληνας (2002) και με το βραβείο Blue Book στην Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης το 2001, για το μυθιστόρημά του Ο ωραίος λοχαγός. Το 2008 τιμήθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1961, μεταφράζοντας στο περιοδικό Ο ταχυδρόμος, πεζά των Hemingway, Joyce και Moravia.
Το 1962 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο,
η συλλογή διηγημάτων Τα μηχανάκια.
Άλλα έργα του:
Τα καημένα (1972),
Η κυρία Κούλα (1978),
Το κουρείο (1979),
Σεραφείμ και Χερουβείμ (1981),
Ο ωραίος λοχαγός (1982),
Η φανέλα με το εννιά (1986),
Πλανόδιος σαλπιγκτής (1989),
Η συμμορία της άρπας (1993),
Θυμάμαι την Μαρία (1994),
Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω (1996),
Η μέρα για τα γραπτά κι η νύχτα για το σώμα (1999),
Νώε (2003),
Η γυναίκα που πετάει (2006),
Το show είναι των Ελλήνων (2008),
Σ’ ένα στρατόπεδο άκρη στην ερημιά (2009),
Ξεχασμένη φρουρά (2010),
Οι αλεπούδες του Γκόσπορτ (2011).
Έχει, επίσης, γράψει πλήθος κριτικών και άρθρων και έχει σημαντικό μεταφραστικό έργο. Έργα του έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση και έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2013 το μυθιστόρημά του Θάνατος στο Βαλπαραΐζο και τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς η μετάφρασή του, ξαναδουλεμένη, του βιβλίου του Lewis Carroll Οι περιπέτειες της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων, με σχέδια του Ολλανδού ζωγράφου Pat Andrea. Στον πρόλογό του για το βιβλίο αυτό, που του άρεσε να θυμίζει ότι δεν «είναι ένα βιβλίο για παιδιά», γράφει:
«Σημασία έχει ότι η μικρή Αλίκη, μαζί κι ο αναγνώστης, έχει συνηθίσει στο να της συμβαίνουν μόνο πράγματα ασυνήθιστα, που αφαιρούν τη ρουτίνα της ζωής και δίνουν στα γεγονότα νόημα. Θα έλεγα, μοιάζει με οδηγία ζωής τόσο για τους ήρωες όσο και για τον αναγνώστη».
Τον Οκτώβριο του 2014 κυκλοφόρησε Ο Θησαυρός του χρόνου, που είχε αρχίσει να γράφεται λίγο πριν από τις 19 Σεπτεμβρίου του 2010 , δηλαδή πριν τον θάνατο της γυναίκας του, Λίλης, και ολοκληρώθηκε τέσσερα χρόνια μετά. Είναι, με τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα, ένα έργο για την ανθρώπινη απώλεια: την απώλεια όχι μόνο ενός ανθρώπου, αλλά και την απουσία που αυτή συνεπάγεται. Μια αφήγηση ανάμεσα στην παραίσθηση και στην άγρια πραγματικότητα.
Ο Μένης Κουμανταρέας πέθανε το 2014 στην Αθήνα.
Το 2015 κυκλοφόρησε Η Σειρήνα της ερήμου, που βρέθηκε στο αρχείο του έτοιμο προς έκδοση, και αποτελεί το τελευταίο του μυθιστόρημα.
Έγραψαν για τον Μένη Κουμανταρέα
Νούλα Μπίτσικα στο ελculture.gr
Αλέξανδρος Στεργιόπουλος στο gazzetta.gr